سریال “ساختمان پزشکان” هر شب از شبکه سه سیما پخش می شود و تاکنون ۵۰ قسمت آن روی آنتن رفته است. بر اساس اطلاعات موجود، در حال حاضر این سریال به همراه مجموعه “مختارنامه” پربیننده ترین مجموعه های تلویزیون هستند.
به گزارش رجانیوز، نویسندگان و کارگردان این مجموعه همان مجموعه دست اندرکاران مجموعه های طنز مهران مدیری مانند شب های برره و پاورچین است. اما این سریال پر بیننده چه میزان با استانداردهای تولید یک مجموعه فاخر که ویژگی‌های آن بارها از سوی رهبر معظم انقلاب تبیین شده انطباق دارد
• استفاده از طنز در جهت آرامش بخشی برای صدا و سیما یک ضرورت است
«مسأله آرامش بخشى به ذهن مردم، یک بخش عمده اش مربوط به صدا و سیما و فیلم ها و نمایشنامه هاست که هنوز تأمین نشده است. البته بعضى از فیلم‌هاى نسبتاً فکاهى و با مایه هاى طنز، قدرى رواج یافته است که عیبى ندارد. خوب است که این کارها انجام گیرد.» (بیانات مقام معظم رهبرى در دیدار مسؤولان صدا و سیما۲۳/ ۱/ ۷۵)
«ما بارها در ملاقات با دوستان صدا و سیما، راجع به این‌که فضاى پیام ها فضاى اعصاب خردکن و تشنّج‌آور براى ذهن و اعصاب مردم نباشد، صحبت کرده‌ایم. خوب؛ در این سال‌هاى اخیر مقدارى به مسائل تفریحى یا به قول شما طنز و فکاهیاتِ سرگرم کننده و فیلم‌هاى هنرى و اینها پرداخته‌اید. این کارِ درستى است و همین‌طور بایستى حرکت کرد.» (بیانات در دیدار مدیران صدا و سیما ۱۴/ ۱۱/ ۸۱)
• تفاوت طنز و فکاهی
«از جمله‌ى مواردى که شما باید از نویسنده یا کارگردان یا تهیه کننده بخواهید، یکى همین است که این محاوره‌ها، جهت‌دار و معنادار باشد. از آنها بخواهید که بعضى از محاورات بد، القاءکننده‌ى مفاهیم نادرست و عادات و اخلاق بد را به‌کلّى حذف کنند… همین طنزها و تفریح‌ها و فکاهیات تلویزیونى که منتشر مى‌کنید، هر چقدر از محاورات پایین و عادات نادرست دور باشد، بهتر است. البته من روى طنز، قدرى تردید مى‌کنم؛ چون بعضى واقعاً طنز است، بعضى طنز نیست و فقط فکاهى است. فکاهى با طنز فرق دارد. بعضى واقعاً آن ظرفیت طنزى را ندارد و فقط فکاهى است. بعضى هم واقعاً طنز است و در بطن خود یک معناى جدّىِ خوبى دارد؛ کما این که گاهى این محاوره‌ها نقش خیلی مهمی ایفا می کنند…( بیانات در دیدار مدیران صدا و سیما ۱۴/ ۱۱/ ۸۱)
• الزامات برنامه های طنز و پرهیز از لودگی
«مراقب باشید شادى در مردم با لودگى و ابتذال و بى بندوبارى همراه نشود؛ از این طریق به مردم شادى داده نشود. همه جور مى شود به مردم شادى داد؛ از نوع صحیح آن شادى داده شود. گاهى اوقات یک لطیفه یا یک تعبیرِ بجا مخاطب را شاد و خوشحال مى کند؛ گاهى هم ممکن است یک آدم لوده با ده جور ادا درآوردن، نتواند آن طور شادى را ایجاد کند. شادى کردن و شادى دادن به مردم، به معناى لودگى نیست… طنز فاخر و برجسته، یکى از هنرهاست. طنز، هنر خیلى بزرگى است… طنازهاى واقعى را تقویت کنید، پرورش دهید و کمک کنید تا طنز بیاورند. طنز، یعنى مطلب مهمِ جدى که با زبان شوخى بیان مى شود؛ محتوا و معنایى در آن هست، منتها به زبان شوخى. (بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما۱۱/ ۹/ ۸۳)
• اشکالات و نقاط ضعف سریال “ساختمان پزشکان”
۱٫ کمدی سبُک “ساختمان پزشکان” اغلب متکی بر لودگی است
این مجموعه در تعبیر دقیق تر طنز نیست بلکه نوعی فکاهی یا در تعبیر دقیق تر رسانه، نوعی کمدى سبُک یا هزل است که یک نوع طنز با شیوه ای کاملاً آمریکایى است. این نوع فکاهی صرفا بر روابطِ ساده انسانى و نیازهاى اولیه تأکید دارد و روى سطح حرکت مى کند. تنها ثمره این سبک، سرگرمى (فان) و تفریح است و تقریبا هیچ پیام و محتوایی ندارد.
هرچند سریال “ساختمان پزشکان” تلاش کرده است خود را به طنز موقعیت نزدیک کند اما همچنان بر لودگی ها و روابط خارج از عرف برخی بازیگران (نظیر نقش منشی دکتر نیما با بازی شقایق دهقان) متکی است. این شیوه کمدی طبعاً برای حفظ تازگی و تنوّعش به سمت ابتذال سوق می یابد.
۲٫ غیبت مطلق مفاهیم، مضامین، نشانه ها و رفتارهای دینی در این سریال
سریال “ساختمان پزشکان” به عنوان پربیننده ترین مجموعه‌ی تابستانی تلویزیون ایران در ساختار و محتوایی کاملاً سکولار و بیگانه با مفاهیم و مضامین اسلامی تولید می شود.
بررسی روندی حدود ۲۰ قسمت از این سریال نشان می دهد، که تقریباً در هیچ صحنه ای از هزاران صحنه (سکانس) تشکیل دهنده‌ی ساختار سریال حتی یک نشانه از دیانت یا اعتقاد دینی یا انقلابی قابل مشاهده نیست.
به عبارت دیگر نه تنها مضامین و موضوعات اصلی داستان های سریال، رنگ و بوی مذهبی ندارد بلکه حتی به ندرت رفتار یا گفتاری از شخصیت های سریال ولو به صورت فرعی و غیرمستقیم نیز ارتباطی با مذهب برقرار می کند.
۳٫ تابو شکنی در روابط محرم و نامحرم
در این سریال، تفاوت معناداری بین ارتباطات محارم با یکدیگر با ارتباطات میان محارم با نامحرمان وجود ندارد. رفتارهای محرم با نامحرم از حیث کلامی و غیر کلامی همانگونه شکل می گیرد که روابط محارم با یکدیگر.
اختلاط زن و مرد و خارج شدن از حدود روابط شرعی و عرفی در روابط میان محرم و نامحرم از پرتکرارترین پدیده های این سریال است. شاید بتوان گفت این اولین بار است که این اختلاط وقیحانه و ارتباط نامناسب بین زن شوهردار و مرد نامحرم رخ می دهد.
روابط غیرعرفی و غیرمنطقی زن و مرد نامحرم مثل رابطه نازنین (همسر دکتر نیما) و دکترهومن (دوست دکتر نیما) و یا ارتباط کاری و حمایت متقابل میان ناصر (برادر دکتر نیما) و همسر دوستش از این موارد است که بی سابقه و بسیار تعجب آور است. (به عنوان نمونه، بازیگر زن، صبح اول وقت در حالی از خواب بیدار می شود که همسرش در خانه نیست و به محض باز کردن چشم ها از خواب، برادر همسرش را بالای سر خود حاضر و ناظر می بیند!)
نکته دیگر تکرار مداوم نگاه های لذت طلبانه برخی مردان به دختران جوان (به بهانه ازدواج و خواستگاری) است. حقیقت این است که این شیوه تابو شکنی حتی در مجموعه های طنز هم کمتر دیده شده است.
۴٫ ارائه ی الگوی واژگون از شخصیت های محجبه
در این سریال در عین رعایت نسبی موازین فقهی حجاب زن، اما رفتار غیر عفیفانه و مناسبات مختلط و خارج از حدود فقه زنان محجبه با نامحرمان، عملاً به بازسازی نوعی انگاره واژگون و التقاطی از مفهوم محجبه بودن می انجامد.
به بیان دیگر تصویری ظاهری از حجاب اسلامی با رفتاری غیر اسلامی همنشین شده و نهایتاً معنا و مفهوم حجاب و عفاف را مخدوش کرده و به انحراف می کشاند. به نظر می رسد این سریال در ادامه‌ی نوعی جریان انحرافی با هدف محجبه سازی مدرن (یا حجاب همنشین با بی عفتی) قرار دارد.
۵٫ تحقیر نقش و جایگاه پدر
علی‌رغم تصویر پر ابهت و احترام برانگیز پدر در فرهنگ ایرانی- اسلامی متاسفانه نقش و جایگاه پدر در این مجموعه دستمایه خنده و تحقیر مخاطبان قرار گرفته است. پدر در این مجموعه (به تقلید از مجموعه های پیشین طنز در شبکه سه مانند “زیر آسمان شهر”، “بزنگاه” و…) با شخصیتی متزلزل، خسیس و بی ملاحظه معرفی می شود.
۶٫ مخدوش شدن خانواده و روابط میان فردی
تمام خانواده ها در این مجموعه، نامتعادل، متشنج و پر از پرخاش و تمسخر هستند. روابط زن و شوهری همراه با بی اعتمادی و بی صداقتی است. غالباً قصه ها به نوعی دعوای خانوادگی منتهی می شود و از ابراز محبت متقابل خبری نیست. حتی در روابط پدربزرگ و مادر بزرگ خانواده نیز تعادل دیده نمی شود و توهین های متقابل موضوع فکاهی قرار می گیرد.
در تمام قسمت های پخش شده این سریال، رویکرد ثابتی دیده می شود که در آن، زن و شوهرها با برخوردهایی خارج از حوزه ادب به یکدیگر بی احترامی می کنند. به عنوان نمونه همسر دکتر سهرابی که همیشه با شوهر خود در جنگ و جدال است خطاب به شوهرش می گوید که “می زنم توی دهنت” و این جمله که به عنوان دیالوگ ثابت برگزیده شده، بارها و بارها تکرار می شود.
مرد ایرانی از نظر اقتصادی و یا جایگاه اجتماعی در هر رتبه ای که باشد، تمام تلاش خود را به کار می برد تا نجابت خود را حفظ کنند. در سریال “ساختمان پزشکان”، دعواهای زن و شوهری از کانون خانه به کانون غریبه ها کشیده شده است و زن و مرد در حضور دیگران به‌طور مداوم همدیگر را بی اعتبار می کنند.