به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق، شناسایی وضعیت دشمن بوسیله یک واحد زرهی سبک، پرتحرک و مسلح نیازی بود که منجر به طراحی و ساخت تانک سبک اسکورپیون شد. این تانک از ۱۹۷۳ وارد خدمت و حداقل ۳۰۰۰ دستگاه از آن در بیش از ۲۰ کشور از جمله ایران به کار گرفته شده است. بیش از ۱۰۰ دستگاه از این تانک که تنها به سه نفر خدمه احتیاج دارد پیش از انقلاب به کشور وارد شده و در سال های دفاع مقدس نیز مورد استفاده قرار گرفت.

اسکورپیون در دوران دفاع مقدس

یکی از اهداف مدنظر در طراحی اسکورپیون (عقرب) قابلیت حمل و نقل هوایی آن توسط هواپیماهای باری متوسط و بالگردهای سنگین بوده است که با جرم ۸۰۷۴ کیلوگرمی، طول ۵٫۲۸، عرض ۲٫۱۳ و ارتفاع ۲٫۱ متری آن محقق گردید. به عنوان نمونه در جنگ فالکلند با انتقال هوایی از این تانک سبک استفاده شد. نمونه های اولیه این وسیله به یک توپ ۷۶ میلیمتری و یک تیربار ۷٫۶۲ میلیمتری هم محور با توپ مجهز بودند. موتور دیزلی ۱۹۰ اسب بخاری نسبت توان به وزنی در حدود ۲۳ را برای آن ایجاد می کرد که میزان مناسبی بوده و تحرک بالای اسکورپیون مدیون آن است. البته نمونه هایی با جرم ۷٫۹۳ تن و موتور ۱۹۵ اسب بخار از این تانک نیز ساخته شد که نسبت فوق را تا حدود ۲۵ بهبود داد.

با توجه به اینکه درگیری های سخت و طولانی جزء اهداف ساخت این نوع ادوات نیست مقاوت زرهی بالایی در اسکورپیون وجود ندارد که البته باعث کاهش قابل توجه وزن آن نیز شده است. این تانک به سرعت بیش از ۷۰ کیلومتر بر ساعت دست یافته و برد آن نیز به ۷۵۰ کیلومتر می رسد. روی برجک این تانک بیش از ۶ پریسکوپ در زوایای مختلف قرار داد که دید تقریباً ‌۳۶۰ درجه ای به اطراف ایجاد کرده اند که برای تسلط به محیط پیرامون بسیار مفید واقع می شوند. همچنین دو مجموعه چهارتایی نارنجک های دودزا روی این برجک وجود دارد که با توجه به شیوه نصب شدن، زوایای متفاوتی را در اطراف و جلوی تانک پوشش می دهند.

هم در خود کشور سازنده یعنی انگلستان و هم در سایر کاربران این تانک سبک، بهینه سازی هایی در سامانه های مختلف آن ایجاد و حتی نمونه های جدیدتری از آن ساخته شده، از جمله استاندارد بهسازی «اسکورپیون-۲۰۰۰» در خود انگلستان و ساخت نمونه «سیمیتار» با توپ ۳۰ میلیمتری.

تعویض توپ اصلی با توپ هایی با کالیبر در حدود ۳۰ میلیمتر یکی از بهسازی های مورد توجه توسط چندین کاربر قرار بوده است. توپ هایی با این حدود کالیبر علاوه بر داشتن برد و نواخت تیر بالا با استفاده از گلوله های انفجاری و نفوذگر از قدرت مناسبی نیز برخوردار هستند ضمن اینکه کاربرد آنها در شلیک به اهداف هوایی علاوه بر استفاده علیه نیروها و تجهیزات زمینی، مرگبار است. خودکار بودن آنها نیز در شمار دیگر مزیت ها نسبت به توپ قبلی است.

یکی دیگر از بهسازی های مطرح و جدید این تانک که در اردن اجرا شده شامل تجهیز به توپ ۳۰ میلیمتری و دو پرتابگر دوتایی موشک های ضد زره در دو سمت برجک است. بدین تریب این تانک به وسیله ای برای شکار خودروهای زرهی و انهدام اهداف مقاوم در خطوط دشمن نیز تبدیل گردیده است.

ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز که بیشترین سوابق رزمی اسکورپیون را رقم زده حداقل در دو مرحله اقدام به بهسازی این تانک کرده که هدف این گزارش، معرفی آخرین تغییرات صورت گرفته در آن است که برای اولین بار با نام «کژدم» در رژه روز ارتش در ۲۹ فروردین ماه سال جاری معرفی شد.

از جمله تغییراتی که در اسکورپیون های ایران در سال های گذشته دیده شده بود استفاده از ورقه هایی برای ایجاد فضایی با سطوح شکسته در پهلوها است. این حجم های کناری درب دار نیز هستند که امکان حمل تجهیزات در داخل آنها را ممکن می سازد. چنین فضایی در جلوی تانک نیز به همین ترتیب ایجاد شده است و در کنار آن نیز چراغ های جدید در یک پوشش فلزی و البته مشبک در جلو برای حفاظت بهتر قرار داده شده اند. این کار برای حفاظت و دوام بیشتر در برابر شلیک سلاح های کالیبر کوچک صورت گرفته است. فضای جلویی امکان نصب تجهیزاتی برای خنک کاری بهتر موتور را نیز فراهم می کند.

اسکورپیون بهسازی شده

این موارد شباهت های زیادی به استاندارد اسکورپیون-۲۰۰۰ داشتند که از سال ۱۹۹۹ معرفی شده بود اما در نمونه ایرانی بر خلاف کار انگلیسی ها تمام اگزوز در داخل این محفظه قرار داده شده که از نظر کاهش بازتاب های حرارتی مطلوب تر است.

روی برجک این نمونه، پایه تیربار و یک گلگیر در جلو و بخش بالایی شنی نصب شده که هر دو در اسکورپیون-۲۰۰۰ نیز دیده می شوند.

به گزارش مشرق، در آخرین بهسازی های این تانک در ایران که در قالب محصول “کژدم” معرفی شده محفظه های کناری کمی طولانی تر ساخته شده و امتداد بیشتری دارند که به دلیل ختم شدن به یک سطح عمودی که در ارتقاء قبلی دیده می شد با سطوح زاویه دار اما مسطح شکل داده شده در انتهای این نمونه است. اینکار منجر به افزایش احتمال انحراف گلوله هایی می شود که از روبه رو به این سطح برخورد می کنند.

کژدم در رژه روز ارتش

همچنین یک پریسکوپ دید در روز و شب نیز برای راننده تعبیه شده است. البته در نمونه اولیه موجود در ایران هم پریسکوپ برای راننده وجود داشت که بعدها دیده نشد اما در کژدم مجدداً واین بار پیشرفته تر از قبل به کار گرفته شده است.

از دیگر تفاوت های کژدم با اسکورپیون بهسازی شده قبلی، اضافه شدن گلگیرهای لاستیکی در بالای شنی تا انتهای آن است. خصوصاً در اطراف چرخ خورشیدی در جلو، پوشش های فلزی و بزرگتری دیده می شود.

اصلی ترین تفاوت در این خودروی زرهی سبک استفاده از یک توپ ۲۳ میلیمتری خودکار به جای توپ قبلی است که همانطور که در بالا گفته شد توپ کالیبر کوچک مزیت های زیادی برای یک خودروی شناسایی-رزمی سبک ایجاد می کند. این توپ ۲۲۲ کیلوگرمی که ۲ کیلوگرم از توپ قبلی(L23A1) سنگین تر است دارای نواخت تیر ۲۰۰ گلوله بر دقیقه (بین ۳ تا ۴ شلیک در ثانیه) به جای نواخت ۶ تیر در دقیقه در L23A1 است که نیش زهردارتری برای عقرب ایرانی دگرگون شده خواهد بود و آن را برای حضور در مأموریت های متنوع تری آماده می سازد.

البته با توجه به اینکه وزن این توپ جدید بر اساس نوع دریایی آن اعلام شده، استقرار آن روی این تانک نیروی زمینی ارتش فارغ از برخی متعلقات بوده و به همین علت احتمالا چندید کیلو وزن توپ مستقر بر اسکورپیون را کاهش خواهد داد.

توپ ۲۳ میلیمتری کژدم

برد آن نیز ۲۰۰۰ متر در حالت افقی و تا ۲۵۰۰ متر در شلیک مایل است و می تواند هواگردهایی با سقف پرواز ۱۵۰۰ متر را نیز تهدید کند. البته در شلیک به اهداف هوایی باید میزان چرخش توپ به سمت بالا را در نظر داشت که با توجه به محدودیت زاویه ۳۵ درجه ای در برجک فعلی چندان زیاد نخواهد بود. همچنین این توپ نسبت به ۲۳ میلیمتری های تک لول دریایی با دورانی ۱۸۰ درجه ای نسبت به محور طولی نصب شده که احتمالاً برای جانمایی بهتر متعلقات در داخل برجک است.

هر چند از تغییرات در تجهیزات داخلی این تانک اطلاعی در دست نیست اما بهره گیری از سامانه پایدار کننده توپ در دو محور افقی و عمودی و نیز استفاده از سامانه های ارتباطی جدید و ساخت داخل که امکان برقراری ارتباطات امن در شرایط سخت را به خوبی ممکن می سازند و سامانه های تعیین موقعیت برای کمک به کنترل بهتر واحدها در صحنه نبرد به امری عادی بدل شده و احتمالاً کژدم نیز از آنها بی بهره نخواهد ماند. همچنین تجهیز این خودرو به پرتابگر موشک ضد تانک نیز می تواند به عملکرد رزمی بهتر و تنوع مأموریتی بیشتر آن منجر شود.

این گونه بهسازی ها که توسط متخصصان داخلی، با درنظر گرفتن تغییرات مشابه روی نمونه های روز دنیا و با هدف استفاده بهتر از تجهیزات موجود انجام می شود باعث تجدید حیات توأم با افزایش قدرت این ادوات برای حضور در عملیات های جدید خواهد شد.

منبع : مشرق