نقد یا تحلیل فیلم “پایان نامه” به کارگردانی جوانی بنام حامد کلاهداری شاید با نود درصد فیلم های ساخته شده در سینمای ایران تفاوت داشته باشد. فرقش بدین جهت است که کارگردان، با وجود تجربه کم در فیلمسازی، از زاویه دیگری به سیاست و درگیری مسائل اجتماعی با سیاست به آن نگاه کرده است. سینمایی که بعد اعتقادی و مذهبی آن به پایین ترین حد و کپی برداری از غرب و ترویج و تبلیغ مبانی فکری و اعتقادی در آن به اوج خود رسیده است. چه در ژانر اجتماعی و مبانی خانوادگی و چه در مسائل فرهنگی و سیاسی.
این فیلم شاید از جمله فیلمهایی در تاریخ سینمای انقلاب در این سه دهه باشد که اگرچه بصورت غیرمستقیم اما در پس موضوع اصلی، با تیغ تیز انتقاد به مصاف هنجار شکنی ها، ساختار گریزی ها و اثرات ناشی از اردوکشی خیابانی و خود خواهی ها و مقام پرستی های عده ای سیاستمدار که اعتقاد و آرمان هایشان را به رذل ترین صفاتشان فروخته و عده ای جوان را که خواسته یا ناخواسته وارد بازی خودخواهانه خود کرده اند و فرش قرمزی برای منافقین و دشمنان سلاح به دست این مرز و بوم پهن کرده اند، پرداخته است. شاید امروز خیلی از فیلمسازان، قدرت و شجاعت پرداختن به مسائل سیاسی نداشته باشند. منظور از سیاست، سیاست برآمده از انقلاب و چهارچوب آرمانی آن می باشد نه سیاستی که برخاسته از هالیوود و سینمای غرب است چرا که این فیلمسازان متاسفانه در همین مملکت صاحب قدرت، مزایا و جایزه می شوند. و البته در خارج از مرزها نیز لابی های صهیونیستی به پای آنان ایستاده و برایشان کف می زنند. بدون شک بی مهری و بی تفاوتی مسئولین فرهنگی کشور و مدیران سینمایی در رویدادهای مهمی چون جشنواره فیلم فجر نسبت به این گونه از فیلم ها و فیلمسازها ضربات جبران ناپذیری را به پیکره ارزشها و انسانهای مکتبی وارد خواهد ساخت.
فتنه عظیم ۸۸ که شاید به ظاهر مقالات و نوشته های زیادی از آن به تحریر در آمده ابعاد گسترده ای دارد که قلم های بسیاری را برای روشن شدن آن می طلبد و در جریان این روشنگری تاثیرگذارترین رسانه در دنیا، رسانه تصویری و سینما می باشد که جریان حامی فتنه علیرغم در اختیار داشتن امکانات تبلیغاتی و پشتوانه حمایتی مدیران، به دنبال بی اخلاقی و تحریم این فیلمها برای شکست آنهاست. اما غافل از اینکه اینها تنها فیلم نیستند بلکه حدیث نفسی هستند که گاه ایدئولوژی و ارزشهای فکری یک جامعه را روایت می کنند که شکست ناپذیر می باشند.
آن چیزی که مخاطب در ابتدای فیلم با آن مواجه می شود اشاره مستقیم به انتخابات و وقایع پس از آن و همچنین نام بردن یکی از کاندیدا است. مسئله ای که مخاطب را بدون هیچ معطلی به حال و هوا و شرایط آن روزها می برد که در واقع نقطه عطفی که بیننده در اواسط و انتهای فیلم باید به دنبال آن بگردد در ابتدایی ترین لحظات با آن مواجه می شود که به نظر نگارنده از ماهیت، مبنا و شاکله فیلم پرده برداری می شود و مخاطب با ذهنی بازتر به استقبال سکانس های بعدی فیلم رفته و با موضوع اصلی در پوشش موضوعات فرعی دست و پنجه نرم می کند.
نقطه قوت دیگری از این فیلم را می توان استفاده از بازیگران با تجربه و کاربلد دانست و به این مهم نیز باید توجه داشت که نقشها برای بازیگران به نحو خوبی تعریف شده است. برخلاف فیلمهای اخیر فیلمسازانی که خود را استاد فیلمسازی انقلاب و دفاع مقدس می دانند و بابت آن درجه و مقام می خواهند و ارکان اصلی نظام و نیروهای امنیتی و اطلاعاتی را زیر سوال برده و له کردن ارزشها را (به بهانه انتقاد) افتخارشان می دانند، این فیلم نهادی همچون وزارت اطلاعات را که رکن اساسی و نشان دهنده قدرت هر کشوری می باشد، نهادی مسئولیت پذیر و در عین حال ضابطه مند نشان داده و از خود گذشتگی ها و ایمان حاصله از انقلاب را روایت می کند.
بدون شک تحمل این اتفاق ناگوار یعنی اکران دومین فیلمی که به موضوعیت فتنه و ابعاد آن پرداخته است برای بدنه سکولار و ضدانقلاب سینما دردناک خواهد بود و جریان حامی فتنه بعد از پخش کپی اخراجیها۳ و تخریب آن با هدف ضربه زدن به آن (که موفقیتی نصیبشان نشد و فروش آن روز به روز افزایش یافت) به تحریم فیلم “پایان نامه” از طریق سایت ها و رسانه هایشان روی آورده است که البته این مسئله نیز ماهیت اصلی آنان را که همانا تغلب و تحمل نداشتن شکست و شکستن حریم اخلاق و قانون است نشان می دهد.